“Γνωριμία με το επώδυνο πόδι” – Ελ. Ντούνη
Πρόλογος Νικήτας – Γενικός Γραμματέας – Δ.Σ. Γιατρών του Κόσμου – Ελληνική Αντιπροσωπεία
Καθηγητής Θεόφιλος Ρόζενμπεργκ
Δρ. Χρήστος Ζαμπακίδης
Δρ. Παναγιώτης Τσαπόγας
Ευάγγελος Βαλεντής
Ηλίας Φ. Ζεέρης
Εμμανουήλ Αρβανιτάκης
«Γνωριμία με το Επώδυνο Πόδι», «Οι ορθοπεδικές έλξεις», «Η Βακτηρία Σύμβολο και Βοήθημα», «Πατημασιές…», «Λόγια Καρδιάς… με τα μάτια ειπωμένα», κύριε Ντούνη τι είναι εκείνο που κάνει έναν Χειρουργό Ορθοπεδικό, συγγραφέα;
Δεν θα μπορούσα να χαρακτηρισθώ συγγραφέας δεδομένου ότι έχω γράψει θέματα που κυρίως άπτονται του αντικειμένου της Ορθοπεδικής, εκτός από την τελευταία μου προσπάθεια που ουσιαστικά δεν είναι συγγραφή, αλλά ανατύπωση των αισθημάτων και της ψυχολογικής κατάστασης κάποιων ασθενών στη διάρκεια της περιπέτειας της υγείας τους (έχουν διαγραφεί φυσικά τα ονόματα στο κείμενο), που μου τα έγραψαν μετά την αποκατάσταση του προβλήματός τους σε μια κόλλα χαρτί, και δεν ξέρω αν θα κυκλοφορήσει τελικά. Επιπλέον δε επειδή η Ιατρική εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς, θεωρείται ουτοπία σήμερα να γράψει κάποιος ένας ιατρικό βιβλίο μόνος του. Τα περισσότερα πονήματά μου λοιπόν είναι γραμμένα με συνεργάτες, γι’ αυτό και πάλι δεν μπορώ να πω ότι εκτός από τ. Ορθοπεδικός είμαι και συγγραφέας.
Και τι είναι εκείνο που φέρνει τον επί 23 χρόνια Διευθυντή της Ορθοπεδικής Κλινικής του Λαϊκού Νοσοκομείου, στους Γιατρούς του Κόσμου;
Έχοντας ασκήσει 35 χρόνια Νοσοκομειακή Ιατρική (7 στο Εξωτερικό και 28 στην Ελλάδα), έχω κατατάξει κάπου τον εαυτό μου, και έχω κατά κάποιο τρόπο ιεραρχήσει τις προτεραιότητες της ζωής, οι οποίες δεν μπορούν να αλλάξουν μετά την αφυπηρέτηση από το δημόσιο βίο. Το θέμα αυτό με είχε απασχολήσει πριν το τέλος της καριέρας μου, κι έτσι μετά από μιας διετίας απασχόληση στον ιδιωτικό φορέα, είμαι πλέον ενταγμένος στους Γιατρούς του Κόσμου (Πολύ-ιατρείο του Περάματος).
Η ένταξή μου σε μια ανθρωπιστική οργάνωση, δεν μπορεί να είναι άσχετη με την κρίση που περνάει η χώρα μας, εξ άλλου δεν είναι και κάτι εξαιρετικό, δεδομένου ότι όλοι οι συνάδελφοι την περίοδο αυτή είναι ενταγμένοι σε κάποιο φορέα κοινωνικής παροχής. Πάντως από τη στιγμή που εντάσσεσαι σε μια τέτοια οργάνωση διαπιστώνεις ότι ήσουν πολύ μακριά από τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Δεν είναι δηλαδή μόνο η αδυναμία πρόσβασης αυτών των ατόμων στην ιατρική βοήθεια, δεδομένου ότι αυτό συνδυάζεται με αδυναμία εκτέλεσης της συνταγής, την αδυναμία «γεμάτου στομαχιού» που του συστήνουμε για να πάρει τα φάρμακά του, αλλά και την κομμένη παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και νερού (ευτυχώς τελευταία υπήρξε κάποια κρατική ευαισθησία).
Τι είναι εκείνο, βασικά, που σας έκανε Χειρουργό Ορθοπεδικό, δεν είναι ανθρωπίνως επώδυνο;
‘Όταν αποφασίζεις να γίνεις γιατρός ποτέ δεν σκέπτεσαι ότι θα κάνεις τη συγκεκριμένη ειδικότητα, δεδομένου ότι στη διάρκεια των σπουδών τα γνωρίζεις όλα και τότε δημιουργούνται τα ερωτηματικά για το μέλλον, που έχουν σχέση με τη προσωπικότητα του καθενός, το ταλέντο του, μη αποκλειομένων και των συγκυριών φυσικά.
Για μένα προσωπικά η απόφαση να γίνω χειρουργός ήταν η ευκολότερη των αποφάσεων της ζωής μου. Είναι στον χαρακτήρα μου η δημιουργία με τα χέρια (στα μαθητικά μου χρόνια ήθελα να γίνω μηχανικός), οπότε με γνώμονα την εφαρμοσμένη γνώση (η εφαρμογή της γνώσης στη χειρουργική) την αποφάσισα και ποτέ δεν το μετάνιωσα.
Τι σημαίνει για τον άνθρωπο «το επώδυνο πόδι»;
Το πόδι είναι η βάση στήριξης του σώματός μας στην όρθια στάση. Δηλαδή εκτός του ότι τα δυο πόδια υποδέχονται το βάρος του σώματός μας αφορίζουν και το εύρος της βάσης στήριξης, από την οποία εξαρτάται η σταθερότητα της ισορροπίας μας στην όρθια στάση. Επιπλέον είναι πολύ βασικό όργανο της λειτουργίας της βάδισης. Κάθε επώδυνη κατάσταση στο πόδι θα επηρεάσει την ορθοστασία και τη βάδιση, δυο βασικές δραστηριότητες της ζωής. Η ρήση «θα γίνω πέτρα στο παπούτσι σου» τα λέει όλα.
Για το «επώδυνο πόδι», η κρίση;
Κάθε επώδυνη κατάσταση στο σώμα μας που επηρεάζει την καθημερινότητά μας, κάνει ακόμη πιο αισθητή την έννοια της κρίσης, και το πόδι δεν θα μπορούσε να εξαιρείται. Η εντόπιση του πόνου στο πόδι, ενώ στις πλείστες των περιπτώσεων δεν αποτελεί σοβαρό πρόβλημα υγείας, είναι όμως πάντοτε τόσο ενοχλητικό, που στην περίοδο της κρίσης δεν είναι και το πλέον ευχάριστο να καταφεύγεις στα ειδικά καταστήματα είτε για πατάκια, είτε για ορθοπεδικά υποδήματα των οποίων το κόστος είναι δυσβάστακτο. Στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε, έχει αυξηθεί κατακόρυφα ο αριθμός των ανασφάλιστων πολιτών, οπότε σε περιπτώσεις σοβαρότερων προβλημάτων του ποδιού που απαιτείται συχνή παρακολούθηση ή και χειρουργική αντιμετώπιση, το πρόβλημα είναι μπροστά μας.
Τώρα πια όσον αφορά την υγεία μας, η μέριμνα, η θεραπεία, είναι υπόθεση αυστηρά προσωπική;
Συμφωνώ μαζί σας ότι η μέριμνα είναι καθαρά προσωπική υπόθεση αλλά και εν μέρει η θεραπεία με την έννοια της εφαρμογής αυτών που συνιστούμε. Για να δώσω μάλιστα έμφαση στην ερώτησή σας, αυτό έχει ιδιαίτερα βαρύνουσα σημασία στους διαβητικούς γιατί συχνά χάνουν την αίσθηση στα πόδια τους, σας παραθέτω δύο φράσεις που τα λένε όλα: «Προσέχουμε τα πόδια μας σαν τα μάτια μας», «Ένα καλό πόδι είναι ένα καλό μάτι».
Η έννοια της μέριμνας δεν περιορίζεται στη φροντίδα των νυχιών γενικά (pedicure), αλλά θα πρέπει να γίνει συνείδηση στον καθένα μας η καθημερινή επισκόπηση των ποδιών και των πελμάτων με καθρέπτη δαπέδου, για να προλάβουμε στην αρχή κάθε ενδεχόμενο πρόβλημα που πιθανώς καλύπτεται μέσα στα παπούτσια. Στη φροντίδα των ποδιών φυσικά ανήκουν και τα υποδήματα, τα οποία θα πρέπει να επιλέγονται με γνώμονα την προστασία του ποδιού, την άνεση στη χρήση τους, και την υποβοήθηση στη βάδιση. «Φοράς τα παπούτσια που σε πάνε και όχι τα παπούτσια που σου πάνε».
Κατά πόσο μπορεί να υποκαταστήσουν το ΕΣΥ η προσωπική πρωτοβουλία, η αλληλεγγύη, οι Γιατροί του Κόσμου;
Τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει το ΕΣΥ, αρκεί να ανταποκρίνεται επαρκώς στην επιστημονική και στην κοινωνική του αποστολή. Υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας του ΕΣΥ με φορείς και εθελοντικές οργανώσεις στον τομέα της προ και μετά Νοσοκομειακής Φροντίδας.
Να εξηγήσουμε τι ακριβώς σημαίνει Γιατροί του Κόσμου;
Οι «Γιατροί του Κόσμου Ελλάδας» δημιουργήθηκαν το 1990 και αποτελούν μέρος του Διεθνούς Δικτύου των ΓτΚ το οποίο αποτελείται από 14 συνολικά τμήματα (Γερμανία, Βέλγιο, Ισπανία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Σουηδία, Ελβετία, Καναδάς, Ιαπωνία και Αργεντινή) με έμβλημα το περιστέρι. Το Ελληνικό τμήμα έχει οικονομική και επιχειρησιακή αυτονομία προσαρμοσμένη στις ελληνικές ιδιαιτερότητες, οπότε με γνώμονα «Η ΥΓΕΙΑ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΙΔΟΣ ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑΣ», εκτός των πολυιατρείων (Αθήνα, Πέραμα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Χανιά), έχει κινητή ιατρική μονάδα (διώροφο πούλμαν), κινητή παιδο-οδοντιατρική μονάδα, κινητή οφθαλμολογική μονάδα με τις οποίες οργανώνει αποστολές εντός Ελλάδος. Επίσης περισσότεροι από 600 εθελοντές έχουν βρεθεί σε πάνω από 50 χώρες του πλανήτη προσφέροντας ιατρική και ανθρωπιστική βοήθεια… όπου υπάρχουν άνθρωποι.
Εκτός αυτών οι ΓτΚ τρέχουν προγράμματα για τις «Ευπαθείς Κοινωνικές Ομάδες» εξασφαλίζοντας καθημερινή σίτιση, τρόφιμα στο σπίτι, Ξενώνα υποδοχής αιτούντων άσυλο, και διάφορους τομείς (Υγείας, Εργασίας, Εκπαίδευσης).
Και τι σημαίνει ειδικά για σας;
Ειδικά για μένα, η αποστολή μου περιορίζεται στο πολυιατρείο του Περάματος και κατά καιρούς συμμετοχή στις αποστολές της κινητής ιατρικής μονάδας, προσφέροντας πρωτοβάθμια ιατρική (συμβουλευτική) φροντίδα, δεδομένου ότι ως συνταξιούχος δεν συνταγογραφώ πλέον. Δεν είναι υπερβολή να σας πω ότι από τότε που εντάχθηκα στους ΓτΚ έσβησε ξαφνικά η χειρουργική μου εξάρτηση, δεδομένου ότι είμαι πλέον μπροστά και στα άλλα προβλήματα που συνοδεύουν την επισφαλή υγεία των συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, τα οποία αγνοούσα μέσα στο «Νοσοκομειακό Φρούριο» που ήμουν απομονωμένος.
Τα έσοδα από το βιβλίο σας «Γνωριμία με το Επώδυνο Πόδι» θα διατεθούν αποκλειστικά για τις δράσεις εσωτερικού των Γιατρών του Κόσμου, το Κράτος Πρόνοιας, εμείς, θα πρέπει πια να το ξεχάσουμε εντελώς;
Όλοι μας, ο καθένας από το δικό του μετερίζι μπορεί να προσφέρει, και το κάνει στην Ελλάδα με το πάρα πάνω και με κάθε τρόπο. Το βλέπουμε στις τηλεοράσεις, το ακούμε στα ραδιόφωνα, το διαβάζουμε στις εφημερίδες. Το κράτος πρόνοιας είναι μια πολύ ευρεία έννοια, και για να λειτουργήσει αποτελεσματικά για τον άνθρωπο, θα πρέπει να συνεργασθεί με τις εθελοντικές οργανώσεις όπως και στις πλέον προηγμένες κοινωνίες.
Πόσο σημαντική είναι για την θεραπεία του ασθενούς η σχέση του με τον γιατρό; («Λόγια καρδιάς…»)
Σε κρατικό νοσοκομείο και σε ημέρα εφημερίας ο ασθενής δεν έχει επιλογή για το Ίδρυμα, αφού εκ περιτροπής εφημερεύουν τα Νοσοκομεία, και λογικό να μη γνωρίζει ούτε τον γιατρό που θα τον περιθάλψει. Στο Νοσοκομείο λειτουργεί η ομάδα, και αυτήν έχει ανάγκη ο ασθενής, όσο δε εξελίσσεται η νοσηλεία του δημιουργούνται σχέσεις εμπιστοσύνης και συμπάθειας, βγαίνει μια χημεία μεταξύ θεράποντα και ασθενή, χωρίς βεβαίως να σημαίνει αγνόηση των άλλων γιατρών και ασθενών. Στα «Λόγια καρδιάς…» αυτό φαίνεται: Δηλαδή ενώ δεν υπήρχαν ιδιαίτερες συζητήσεις με τους ασθενείς, φάνηκε μετά την αποθεραπεία τους ότι είχαν εκτιμήσει πολύ περισσότερα πράγματα απ’ όσα μπορούσε να φανταστεί ο γιατρός, και μ’ αυτά τα λόγια που έγραψαν έδειξαν τη σιγουριά που ένοιωθαν όταν ήταν νοσηλευόμενοι.
«Η Βακτηρία Σύμβολο και Βοήθημα» ένα από τα βιβλία σας, να αναφερθούμε στη βακτηρία ως σύμβολο;
Η αρχαιότερη απεικόνιση (ταφικό εύρημα) επώνυμου χρήστη βακτηρίας, είναι από ανάγλυφη πλάκα στον τάφο του Hirkouf (2830 π.Χ.) στην Αίγυπτο. Επρόκειτο για πλούσιο εισπράκτορα φόρων και αρχηγό καραβανιού. Με την ευκαιρία η αρχαιότερη γραπτή αναφορά στη βακτηρία, σαν χαρακτηριστικό της περασμένης ηλικίας, γίνεται από τον Σοφοκλή (495-406 π.Χ.) στην τραγωδία «Οιδίπους Τύραννος» με το αίνιγμα της σφίγγας. Σαν σύμβολο ισχύος (σκήπτρο) χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τους Φαραώ που κρατούσαν δυο διαφορετικές ράβδους σταυρωτά. Στο αριστερό είχαν την ποιμενική ράβδο για να δείχνουν στο λαό τους ότι τον εξουσιάζουν και στο αριστερό το αγροτικό δίραβδο (τινάζουν τα σιτηρά) για να τους δείχνουν ότι μεριμνούν για την τροφή τους. Κατά τον μεσαίωνα η βακτηρία ήταν συνυφασμένη με τη σωματική αναπηρία και σημείωσε μια έκρηξη στην εκκλησιαστική Αγιογραφία (Αγ. Μαρτίνος, Αγ. Αντώνιος) όπως και στην τέχνη γενικότερα (A. Durer, J. Callot, Holbein, Matsys, Rembrandt, E. Manet κ.α.) Τον 18ο αιώνα άρχισε να συνδέεται με την ιατρική αρχικά σαν εργαλείο (η λαβή- χερούλι- της βακτηρίας ήταν σφαιρική γιατί ήταν δοχείο που περιείχε ξύδι, για να πλένουν τα χέρια τους οι γιατροί μετά την εξέταση κάθε ασθενή) και στη συνέχεια συνδέθηκε συμβολικά με την ιδιότητα του γιατρού, σαν δείγμα κοινωνικής διαφοροποίησης. Παράλληλα η βακτηρία στη συνέχεια έγινε σύμβολο κοινωνικής καταξίωσης, της αριστοκρατίας και φυσικά της ισχύος με την έννοια του σκήπτρου.
Τι ακριβώς είναι οι «Πατημασιές…»;
Κατ’ αρχήν είναι μια μονογραφία μου, που εκδόθηκε πριν από μερικούς μήνες ιδιωτικά και κυκλοφόρησε σε πολύ λίγα αντίτυπα. Αναφέρεται πρώτα στη γνωριμία με το πέλμα κύρια γύρω από το σχήμα και την υπερευαισθησία του, όσο κι αν το δεύτερο φαίνεται να ξενίζει. Δηλαδή το πέλμα είναι εμπλουτισμένο με αφθονία αισθητικών απολήξεων, οι οποίες το έχουν καταστήσει βασικό όργανο επικοινωνίας με το έδαφος και κατ’ επέκταση με το περιβάλλον (βασανισμός του γαργαλήματος, προσανατολισμός ατόμων με περιορισμένη όραση). Αναφέρεται επίσης στα απολιθώματα πελματιαίων αποτυπωμάτων, τα οποία συσχετίζονται με τη διποδική βάδιση και με το ύψος των απώτερων προγόνων μας, ανθρωποειδών 3,6 εκατομμυρίων ετών, και φτάνει μέχρι τις εφήμερες πατημασιές στην άμμο που τις σβήνει το κύμα, ο άνεμος, κι ο χρόνος. Τέλος αναφέρεται στο θρησκευτικό συμβολισμό των πατημασιών, του Χριστιανισμού και κύρια του Βουδισμού.
Το πέλμα μας, δηλαδή τα χνάρια, είναι κάτι αντίστοιχο με τα δακτυλικά αποτυπώματα;
Το αδρό χνάρι του υποδήματος και του γυμνού ποδιού (πελματιαίο αποτύπωμα), έχει κύρια χρησιμοποιηθεί στην Ιατροδικαστική για εξιχνίαση εγκλημάτων. Η αποτύπωση του πέλματος (πελματογράφημα), είναι συνήθως διαδικασία μελέτης προβλημάτων (παθήσεων και παραμορφώσεων) του ποδιού. Το πελματιαίο δέρμα έχει παρόμοιες δερματοχαράξεις όπως το παλαμιαίο, αλλά δεν έχουν μελετηθεί τα πρότυπά τους όπως στο χέρι για να ταυτοποιηθεί το άτομο. Από γενετικές μελέτες υπάρχουν ενδείξεις ότι κάποια δερματοχαράξεων συναντώνται στο σύνδρομο Down. Μένει να μελετηθούν περισσότερο.
«Βαδίζω αργά, αλλά ποτέ δεν πάω προς τα πίσω» χρησιμοποιείτε ήδη και στο εξώφυλλο αυτή τη φράση του Καμύ, αποτελεί για σας μότο ζωής;
Είναι βασικός κανόνας της ζωής, κι όχι μόνο για μένα, να βαδίζεις στη ζωή γοργά και σταθερά προς τα μπρος, χωρίς άλματα, και πάντα με προοπτική.
Ετοιμάζετε ένα λεξικό για το υπόδημα μέσα από τον χρόνο και την τέχνη, οι ασθένειες και οι αισθητικές αντιλήψεις αλλάζουν αναλόγως με την εποχή;
Δεν θα το έλεγα λεξικό και επιπλέον δεν περιορίζεται μόνο στο υπόδημα αλλά συμπεριλαμβάνει και το πόδι. Το λέω Ονομαστικόν από τον Πολυδεύκη του 2ου αι. μ. Χ. ο οποίος έδινε την πλήρη έννοια των λέξεων (ονομάτων) και των συνωνύμων τους στο έργο του. Δεν μένω μόνο στις λέξεις, γιατί θα ήταν κοινή λεξιθηρία, αλλά είναι επιπλέον εκτενής συλλογή φράσεων με την έννοια των γνωμικών, ανεκδότων, αποφθεγμάτων, γύρω από το πόδι και το υπόδημα που προέρχονται από τα «μνημεία του λόγου» της λαϊκής σοφίας και τη διεθνή γραμματεία. Επειδή για το πόνημά μου αυτό δεν δούλεψε καθόλου η φαντασία μου, ούτε η εμπειρία μου στη χειρουργική του ποδιού, είναι προϊόν επίπονης μόνο αναζήτησης και σύνθεσης δεδομένων, το χαρακτηρίζω όπως έλεγε ο Δημ. Γληνός ως «έργο πνευματικής χειρωναξίας». Για να απαντήσω δε στην ερώτησή σας αν οι ασθένειες και οι αισθητικές αντιλήψεις αλλάζουν με την εποχή, η απάντησή μου είναι καταφατική τουλάχιστο για την ειδικότητά μου. Ένα βασικό παράδειγμα θα σας πω γύρω από το πόδι που είναι το αντικείμενο της συζήτησής μας: Είναι γνωστό ότι ο διαβήτης θεωρείται η νόσος της εποχής μας, δεν είναι όμως γνωστό στο ευρύ κοινό ότι τα μεγάλα θύματά του είναι «τα μάτια και τα πόδια», γι’ αυτό σας είπα προηγουμένως ότι «προσέχουμε τα πόδια μας σαν τα μάτια μας». Αναφορικά δε με την αισθητική, γνωρίζεται ότι ο τομέας της ποδοδιακόσμησης έχει αναπτυχθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, η δε υπόδηση δεν χρειάζεται καν να σημειωθεί ότι εξελίσσεται σε συνδυασμό με την ένδυση.
Η κρίση έχει επηρεάσει πολλές ασθένειες (κατάθλιψη, καρδιολογικά επεισόδια), την ορθοπεδική την αφορά κάπως ή καθόλου δεν την αφορά;
Δεν έχω δεδομένα που η κρίση να έχει προκαλέσει ορθοπεδικά νοσήματα, είναι όμως βέβαιο ότι έχει συμβάλει στην επιδείνωση των ήδη υπαρχόντων. Το σκεπτικό είναι ότι ο ασθενής σκεπτόμενος το οποιοδήποτε κόστος αναβάλει όσο μπορεί την επίσκεψη στο γιατρό, ή τη χειρουργική ενδεχομένως λύση, με αποτέλεσμα την επιδείνωσή του.
Κύριε Ντούνη, γεννιέται ή γίνεται κάποιος γιατρός;
Το «είναι γεννημένος γιατρός» είναι σχήμα λόγου για κάποιον που είναι καλός και έχει πάθος με τη δουλειά του. Γιατρός γίνεται αυτός που θέλει να γίνει γιατρός κατ’ αρχήν, επιλέγει ο ίδιος την ειδικότητα που θέλει να κάνει με κριτήριο την προσωπικότητά του και τις ευαισθησίες του, ο ίδιος επιλέγει πού θα εκπαιδευτεί, τέλος ο ίδιος επιλέγει πού θα ασκήσει την ιατρική του, κι έτσι συμπληρώνεται ο ιατρικός κύκλος.
Η συνέντευξη έχει παραχωρηθεί στην κ. Ελένη Γκίκα – www.fractalart.gr